Przepuklina występuje wtedy, gdy narząd częściowo wystaje z jamy, która normalnie go zawiera, przechodząc przez naturalny otwór. W przypadku przepukliny rozworu przełykowego to żołądek częściowo wystaje przez mały otwór zwany "rozworem przełykowym", znajdujący się w przeponie, mięśniu oddechowym oddzielającym klatkę piersiową od jamy brzusznej.
Przełyk normalnie umożliwia przełykowi (= przewód łączący usta z żołądkiem) przejście przez przeponę w celu dostarczenia pokarmu do żołądka. Jeśli się powiększy, otwór ten może spowodować, że część żołądka lub cały żołądek, a nawet inne organy w jamie brzusznej, będą wystawać.
Istnieją dwa główne typy przepukliny rozworu przełykowego:
- Przepuklina wślizgowa przepuklina typu I, która stanowi około 85-90% przypadków. Górna część żołądka, połączenie między przełykiem a żołądkiem, zwane cardia, przemieszcza się do klatki piersiowej, powodując pieczenie z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego.
- Przepuklina okołoprzełykowa lub przetaczająca się lub typu II. Połączenie między przełykiem a żołądkiem pozostaje na swoim miejscu poniżej przepony, ale większa część żołądka "toczy się" po nim i przechodzi przez ujście przełyku, tworząc swego rodzaju worek. Przepuklina ta zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów, ale w niektórych przypadkach może być poważna.
Istnieją również dwa inne, mniej powszechne rodzaje przepukliny rozworu przełykowego, które są właściwie wariantami przepukliny rozworu przełykowego:
- Typ III lub mieszany, gdy przepuklina wślizgowa i przepuklina okołoprzełykowa pokrywają się.
- Typ IV, który odpowiada przepuklinie całego żołądka czasami z towarzyszeniem innych trzewi (jelita, śledziony, okrężnicy, trzustki, itp.).
- Typy II, III i IV stanowią łącznie 10-15% przypadków przepukliny rozworu przełykowego.
Kogo to dotyczy?
Według badań, od 20 do 60% osób dorosłych będzie miało przepuklinę rozworu przełykowego w pewnym momencie swojego życia. Częstość występowania przepukliny rozworu przełykowego wzrasta wraz z wiekiem: dotyczy 10% osób poniżej 40 roku życia i aż 70% osób powyżej 60 roku życia.
Przyczyny choroby
W niektórych przypadkach przepuklina jest wrodzona, tzn. występuje od urodzenia. Jest wówczas spowodowana anomalią zbyt szerokiego ujścia lub źle zamkniętej całej przepony. Jednak zdecydowana większość tych przepuklin pojawia się w ciągu życia i jest częstsza u osób starszych – wyjaśnia internista, lekarz chorób wewnętrznych Andrzej Gawrecki. Elastyczność i sztywność przepony zmniejsza się wraz z wiekiem, a rozwidlenie ma tendencję do poszerzania się, co pozwala na łatwiejsze unoszenie się żołądka. Ponadto, struktury, które łączą żołądek (= połączenie żołądkowo-przełykowe) z przeponą i które pomagają utrzymać żołądek na miejscu, również ulegają pogorszeniu wraz z wiekiem. Niektóre czynniki ryzyka, takie jak otyłość lub ciąża, mogą być również związane z przepukliną rozworu przełykowego.
Przebieg i możliwe powikłania
Wślizg przepukliny rozworu przełykowego powoduje głównie zgagę, ale zazwyczaj nie jest poważny.
Tocząca się przepuklina rozworu przełykowego jest często bezobjawowa, ale ma tendencję do powiększania się z czasem. Może być związany z zagrażającymi życiu powikłaniami, takimi jak
- trudności z oddychaniem, jeśli przepuklina jest duża
- niewielkie, ciągłe krwawienie, czasami prowadzące do anemii z niedoboru żelaza
- skręcenie żołądka, które powoduje silny ból i czasami martwicę (= śmierć) części przepukliny, która jest skręcona i pozbawiona tlenu
Objawy przepukliny rozworu przełykowego
Objawy różnią się w zależności od rodzaju przepukliny rozworu przełykowego. Jednak w wielu przypadkach przepuklina rozworu przełykowego nie powoduje żadnych objawów, ponieważ nie jest chorobą samą w sobie, a jedynie narządem w niewłaściwym położeniu. Czasami jest ona diagnozowana przypadkowo podczas badań obrazowych, takich jak endoskopia lub prześwietlenie – informuje lekarz chorób wewnętrznych, internista Danuta Jakubowska-Kowalska.
- Może ona czasami powodować lub pogarszać chorobę refluksową przełyku (= zgaga), tj. cofanie się kwaśnego soku z żołądka do przełyku
- Uczucie pieczenia, które przemieszcza się w górę przełyku (kwaśny refluks)
- Zły smak w ustach
- Nawracający kaszel
- Ból gardła lub chrypka
- Nieleczone, kwaśne soki mogą w końcu podrażnić wyściółkę przełyku, powodując zapalenie przełyku, a nawet wrzody (= małe owrzodzenia)
- Ból w klatce piersiowej lub brzuchu, np. skurcze żołądka
- Uczucie ciężkości i wzdęcia po posiłkach, sprawiające wrażenie, że zjedliśmy za dużo
- Trudności z oddychaniem, tj. brak tchu spowodowany uciskiem płuc przez żołądek
- Niedokrwistość spowodowana niewielkim, ale ciągłym krwawieniem
- W niektórych rzadkich przypadkach żołądek jest skręcony w niewłaściwej pozycji, co może spowodować odcięcie dopływu krwi do narządu i śmierć tkanki. Powoduje to silny ból, wymioty i wymaga pilnej operacji, ponieważ może dojść do poważnego krwawienia z przewodu pokarmowego.
Osoby zagrożone i czynniki ryzyka
Dolegliwość występuje u osób powyżej 50 roku życia. Kobiety są również bardziej podatne na tego typu problemy niż mężczyźni, prawdopodobnie z powodu nacisku wywieranego na brzuch podczas ciąży.
Poza wiekiem, pewne czynniki wydają się zwiększać ryzyko wystąpienia przepukliny rozworu przełykowego:
- nadwaga lub otyłość,
- ciąża,
- palenie,
- przewlekły kaszel, który zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej.
Czy można temu zapobiec?
Aby ograniczyć ryzyko wystąpienia przepukliny rozworu przełykowego, ważne jest utrzymanie "zdrowej" wagi, czyli prawidłowej masy ciała. Nie można jednak z całą pewnością zapobiec wystąpieniu przepukliny rozworu przełykowego.
W przypadku wystąpienia objawów spowodowanych przepukliną rozworu przełykowego, zaleca się:
- unikanie noszenia ciasnych ubrań wokół talii lub brzucha, które mogą zwiększyć ciśnienie wewnątrzbrzuszne
- unikanie zbyt długiego pochylania się do przodu (np. podczas pracy w ogrodzie)
- jedzenie małych posiłków i unikanie kładzenia się bezpośrednio po jedzeniu
- ograniczenie spożycia alkoholu i palenia tytoniu
- unikanie zbyt kwaśnych pokarmów (pomidory, owoce cytrusowe, itp.).